15 dec 2021

Nieuwe enquête geeft inzicht in PSA op de werkvloer

Het beperken van psychosociale arbeidsbelasting (PSA) is voor ieder bedrijf van belang. Toch is er nog veel onbekend over dit thema: het is onduidelijk hoeveel vakmensen in de technische installatie- en isolatiebranche te maken krijgen met discriminatie, gepest worden, of een te hoge werkdruk ervaren. Om meer licht te schijnen op PSA zette Mirjam van der Kooij onlangs een enquête uit onder vakmensen in de branche. De resultaten leggen enkele belangrijke trends bloot. Een gesprek met een betrokken expert.

Mirjam van der Kooij is ergonoom, arbeids- en organisatiedeskundige én specialist op gebied van psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Door het uitvoeren van een recente enquête over PSA in de technische installatie- en isolatiebranche weet ze inmiddels alles over de huidige stand van zaken. Wat zijn de belangrijkste resultaten van de enquête? Hoe wordt PSA beleefd in de branche? En wat zijn de vervolgstappen?

Ziek zonder fysieke oorzaak
Psychosociale arbeidsbelasting, wat is dat? Mirjam legt uit. “Hoewel er niet één sluitende definitie is, is een aantal elementen te onderscheiden dat onder PSA valt, die te maken hebben met een te hoge werkdruk of ongewenst gedrag. Bij dat laatste valt te denken aan seksuele intimidatie, pesten of discriminatie. Kort gezegd zijn het dingen waar je ziek van kan worden zonder dat dat direct een fysieke oorzaak heeft; de mentale kant dus.” Volgens Mirjam is PSA van belang omdat mentale gezondheid de grootste oorzaak van verzuim is in Nederland. “Als werknemer wil je voorkomen dat je in te stressvolle situaties komt, en als werkgever wil je gezond personeel dat blijer en gezond en daarmee effectiever is. Uiteindelijk leveren beide kanten van deze medaille kostenvoordelen op.”

Ruim 700 respondenten
ArboTechniek werkt momenteel samen met Mirjam aan een actualisatie van de Arbocatalogus op gebied van PSA, en daar komt ook de door Mirjam uitgevoerd enquête Werken zonder stress uit voort. Mirjam: “Eigenlijk was iedereen benieuwd: hoe wordt PSA ervaren in onze branche? Er is namelijk maar een beperkte hoeveelheid cijfers beschikbaar. We wisten dat werkdruk een item is binnen de branche, maar verdere details waren eigenlijk onbekend. Daarom hebben we deze enquête uitgezet onder leden van FNV en CNV, met ruim 700 respondenten als resultaat.” Dit aantal laat zien dat het onderwerp leeft. En dat terwijl er veel onbekendheid heerst rond PSA. “Als je spreekt met leidinggevenden moet je soms erg gericht doorvragen om duidelijk te maken waar het over gaat. Als je dan komt met voorbeelden, herkent men vaak meteen bepaalde situaties.”

Imago van de techniek
Welke voorbeelden komt Mirjam, los van haar enquête, tegen in de branche? “Het loopt ver uiteen, van seksuele intimidatie door klanten tot een situatie waarbij een monteur feitelijk werd gegijzeld tot de werkzaamheden waren afgerond. Maar het gaat ook om pesten, op alle mogelijke manieren die je je kunt voorstellen. Daarnaast hebben vrouwen het vaak lastig in de techniek. Door onder andere seksuele intimidatie, grensoverschrijdende opmerkingen of ‘grapjes’ verdwijnen veel vrouwen al in de stageperiode uit de branche.” Toch weet men vaak van niks als gevraagd wordt naar PSA, en het imago van de techniek speelt hierbij een belangrijk rol, zo geeft Mirjam aan. “De installatie- en isolatiebranche staat er niet om bekend, waardoor het probleem vaak niet wordt erkend. Het geschetste beeld is een branche van stoere mannen met grote neusgaten, terwijl de realiteit natuurlijk veel genuanceerder is.”

Te hoge werkdruk
Dan de enquête. Wie deden er mee, en wat zijn de belangrijkste resultaten? Mirjam: “De invullers van de enquête zijn hoofdzakelijk monteurs, waarvan de helft werkt bij een bedrijf met meer dan 250 medewerkers, 35% bij een middelgroot bedrijf (tot 250 medewerkers), en 14% bij een bedrijf met minder dan 25 medewerkers. Het meest in het oog springende resultaat is dat 70% van de respondenten aangeeft te maken te hebben met een te hoge werkdruk. Dat is een enorm aantal. Personeelstekorten worden genoemd als belangrijkste oorzaak hiervan. Maar ook tijdsdruk en een verkeerde planning liggen ten grondslag aan een te hoge werkdruk.”

Informatievoorziening
“We zien ook terug dat er sprake is van ongewenst gedrag in de branche, dat is echt een aandachtspunt. Vijf à tien procent van de respondenten slaat daar op aan. In vergelijking met werkdruk een stuk lager, maar de problematiek is in dit geval vaak wel ernstiger. Daarnaast valt op dat men niet op zoek gaat naar informatie over PSA. Dat betekent dat er veel winst zit in het bespreken van PSA bij voorlichting, door leidinggevenden, bij teamsessies, tijdens jaargesprekken, noem maar op.” Een belangrijke opgave voor ArboTechniek dus. “Zeker. Kijk, als men had gezegd: ‘ik heb alle informatie al’, dan lag het probleem aan de informatie zélf, in plaats van het verkrijgen ervan. Dat laatste is gelukkig een stuk makkelijker aan te pakken.”

Bittere noodzaak
De aanpak van PSA heeft dus een belangrijke arbo-kant. Maar ook op andere vlakken is gerichte actie noodzakelijk, aldus Mirjam. “Het personeelstekort in de techniek is nijpend. Dit aanpakken kan de ontwikkelingen op gebied van PSA in een stroomversnelling brengen, in positieve zin. Want je zult zien dat er een wisselwerking is: als meer personeel de branche instroomt, zal de werkdruk uiteindelijk afnemen, waardoor er minder mensen zullen uitvallen door een te hoge werkdruk. Gezien de enorme hoeveelheid werk die er al ligt, de woningopgave en de klimaattransitie is het niet alleen goed dat dit gebeurt, maar eigenlijk bittere noodzaak. Met meer personeel én meer aandacht voor PSA kan de branche, en daarmee Nederland, verder vooruit!”

De komende maanden zal ArboTechniek, mede in het kader van de nieuwe Arbocatalogus Psychosociale Arbeidsbelasting, blijvend aandacht besteden aan PSA. Ondersteuning nodig? Neem contact op met een adviseur bij jou in de buurt.

Schrijf je in en ontvang de nieuwsbrief